การจัดการปฏิกิริยาไม่สบายเมื่อเคมีบำบัด

15-Jun-2010 อ่าน : 8355 คน

การจัดการปฏิกิริยาไม่สบายเมื่อเคมีบำบัด

การรักษาด้วยเคมีบำบัดสามารถก่อให้เกิดผลข้างเคียงหลายอย่าง ซึ่งอาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของยาที่ใช้และปริมาณยาที่ได้รับ ผลข้างเคียงทั่วไป ได้แก่

คลื่นไส้และอาเจียน: แพทย์จะสั่งยาคลื่นไส้ (anti-emetics) ให้ก่อนและหลังการรักษาด้วยเคมีบำบัด
ท้องเสีย: การรับประทานอาหารอ่อนๆ ดื่มน้ำให้เพียงพอ และรับประทานยาแก้ท้องเสีย (antidiarrheal medications)
แผลในปาก: การรักษาความสะอาดช่องปากอย่างสม่ำเสมอ บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ หลีกเลี่ยงอาหารเผ็ดร้อน และรับประทานอาหารอ่อนๆ
ผมร่วง: ผมร่วงเป็นผลข้างเคียงที่พบบ่อย แต่ผมจะกลับขึ้นมาใหม่หลังสิ้นสุดการรักษา
การติดเชื้อ: ยาเคมีบำบัดสามารถลดจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาว ซึ่งทำให้ร่างกายอ่อนแอต่อการติดเชื้อ จึงควรล้างมือบ่อยๆ หลีกเลี่ยงผู้คนที่มีอาการป่วย และแจ้งให้แพทย์ทราบหากมีไข้หรือสัญญาณการติดเชื้ออื่นๆ
อ่อนเพลีย: การพักผ่อนให้เพียงพอ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และออกกำลังกายเบาๆ

นอกจากนี้ยังมีเคล็ดลับต่างๆ ที่ช่วยจัดการกับอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้นจากเคมีบำบัด ดังนี้

ดื่มน้ำให้มากๆ และปัสสาวะให้มากๆ ควรระมัดระวังในเรื่องสุขอนามัยเพื่อหลีกเลี่ยงการติดเชื้อของท่อปัสสาวะ
ในเรื่องอาหารการกินควรรับประทานอาหารประเภทที่ให้สารโปรตีนและพลังงานสูง การได้รับอาหารเสริมที่เหมาะสม ทำให้วงจรการทดแทนหมุนเวียนพื้นฐานของร่างกายได้ดูดซึมสารอาหารที่ต้องการ เพื่อเพิ่มพูนภูมิคุ้มกันของร่างกายแต่ละวัน ให้รับประทานทีละเล็กทีละน้อยแต่รับประทานหลายๆ มื้อ อย่ารับประทานจนอิ่มเกินไป อาหารที่รับประทานควรมีนมโคสด ไข่ เนื้อ ปลา ถั่ว ผัก ผลไม้ต่างๆ อาหารหลักควรเป็นพวกจมูกข้าวหรือจำพวกเส้นหมี่ต่างๆ เป็นดีที่สุด ไขมันต่างๆ ควรเป็นน้ำมันพืชจะเหมาะสมกว่า การปรุงอาหารควรหลีกเลี่ยงการผัด ทอด ย่าง รมควัน ดองเป็นต้น การปรุงอาหารควรมีการเปลี่ยนรูปโฉมการปรุง เพื่อกระตุ้นความอยากอาหารของผู้ป่วย
ผู้ป่วยที่มีอาการปากแห้ง มีแผลในช่องปาก กลืนได้ยาก ควรรับประทานอาหารที่อ่อนนิ่ม หลีกเลี่ยงอาหารที่เป็นกรดและมีเนื้อหยาบ สามารถดื่มน้ำซุปหรือเครื่องดื่มอื่น ๆ เพื่อช่วยในการกลืนอาหาร ควรเคี้ยวให้ละเอียดแล้วค่อย ๆ กลืน หลังมื้ออาหารควรบ้วนปากและรักษาความชื้นของช่องปาก ให้ระวังป้องกันการติดเชื้อในช่องปากด้วย
ผู้ป่วยที่มีน้ำหนักลดลงสามารถรับประทานอาหารที่มีสารอาหารเข้มข้น มีปริมาตรไม่ใหญ่โตและให้คุณค่าในด้านโปรตีนและพลังงานสูง นอกจากนี้แล้วยังสามารถรับประทานวิตามีนเพื่อทำให้เจริญอาหารได้อีกด้วย
ผู้ป่วยที่มีอาการท้องเสีย ควรหลีกเลี่ยงรับประทานอาหารที่ทำให้ท้องอึดท้องเฟ้อ เช่น ถั่วต่าง ๆ ต้นหอม มันเผือก ข้าวโพด นมโค เครื่องดื่ม น้ำอัดลม เป็นต้น ควรรับประทานอาหารที่มีกากเส้นใยต่ำ เพื่อลดปริมาตรของอุจจาระที่จะขับถ่าย ลดการรับประทานอาหารที่มีไขมันและน้ำตาลมากเกินไป
ผู้ป่วยที่มีปัญหาท้องผูก เลือกรับประทานอาหารที่ให้สารกากใยสูง เช่น อาหารประเภทพืชผักผลไม้และธัญหารต่าง ๆ ดื่มน้ำให้มากและออกกำลังกายพอประมาณปล่อยอารมณ์ให้สบายๆ ไม่เครียด
ผู้ป่วยที่เป็นโรคโลหิตจางหรือขาดวิตามิน ควรเพิ่มเติมด้วยอาหารโปรตีนธาตุเหล็กและวิตามิน A, B, C เป็นต้น
เมื่อพบว่าปริมาณเม็ดโลหิตขาวลดลง ควรระวังให้หลีกเลี่ยงการเข้าออกในที่สาธารณะ เช่น เมื่อการนับของเม็ดเลือดขาวลดลงถึง 3,000 ccm ควรสวมใส่ผ้าปิดปากและจมูกเป็นการป้องกันตนเอง บริเวณรอบ ๆ ไม่ควรวางแจกันและกระถางดอกไม้ ถังขยะก็ควรมีฝาปิดให้สนิท ควรระมัดระวังในเรื่องสุขอนามัยส่วนบุคคลให้มาก เช่น อาบน้ำหรือเช็ดตัวทุก ๆ วัน ตัดเล็บให้สั้น เคยชินกับการล้างมือ
ระมัดระวังในเรื่องของช่องปากและผิวหนังทั่วไปตามลำตัว ให้ตรวจดูว่ามีรอยผื่นสีแดง รู้สึกเจ็บปวด ผิวหนังแตกมีแผลเน่าเปื่อย เป็นต้น หากมีความรู้สึกว่าน่าจะติดเชื้อแล้วให้ไปปรึกษาแพทย์ทุกครั้งที่พบอาการเหล่านี้ คือ เป็นไข้ตัวร้อนเกิน 38 องศาเซลเซียส รู้สึกหนาวสั่น ไอ น้ำมูกไหล เจ็บคอ ปัสสาวะแสบขัด อุจจาระเหลว 3 ครั้งขึ้นไป